Whip os a Lise Zs

| uwaca! ae
Teraz specjaina. osatia bho at 8 rodzaiéw do wyhboru

| "POLSKI F

~ Nouvelle les de Montréal - ~~ - Montreal News

- Biuro redakeji i i administracji:

+ 4617 Park Ave,, Montréal, Qué. H2V 4E4 Tel. 288-1953

Przyjmuje prenumeraty i ogtoszenia |
_ Salatwie sprawy redakcyjne 7

Kogo wybieramy.

Fala strajkéw jest tak pow-
szechna, ze niemal nie razi
juz w prasie i na telewiz{i,
oburzajac tylko poszkodowa-
nych. Sa legaine i nielegaine
7 te najgorsze, ktore trafiaja

_istotne osrodki nerwowe
nasiexe systemu w “essential
services”. Stalym zjawiskiem
ubocznym, chociaz pierwsze]
wagi, sa rokowania obu stron
—- zhyt pozne, powolne i bez
gazu, nawet pod naciskiem
niebezpieezenstw, ktore wszy-
stkim zagrazaja. .

W Montrealu telewizja po-
daje rozmowy z przechodnia-
mi, z ofiarami, moze kazde-
go dnia, nocy lub godziny.
To my sie liezymy! Chodzi o
akeje unii strazakow pod ha-
slem “work-to-rule’,  ezyli
spiesz sie bardzo powoli,
“dragging their feet’. Wy-

mierzone to jest w miasto,
ehodzi o uzyskanie poprawki
w olravmane] w ub. roku
podwyzce 4.5%, ale taka tyl-
ko sobie praca strazakow go-
izi w istecle w mieszkancow.
Stacje pozarnicze pracuja pod
ochrona policii. Nadgodzina
policjanta kesztuje miasto
§11.80, kosztuje i nas. Poll-
eja policja, ale i pod taka
ochrona wybucha pozar na
stacji: materace. Weze sa
przecinane, a. wozy..pozarni-
eze zepsute. Na prayklad na
0¢ wozow ratunkowych tylko
50 lub 60 jest na sluzb-e.
Dziesiec stacji jest zamknie-
tych, alarm dotyezy wiec dal-
sze} tylko stacii.

Spér trwa od roku, Miasto
godzi sie na dodatkowag klau-
zule podwyzki do zesztego ro-
ku, ale doplero po podpisa-

' CHCESZ WYSLAG SWOIM BLISKIM W KRAJU
NA SWIETA. i NA WSZELKIE OKAZJE:
BEZ g&hA:

PACZKI,
OWOCE,
PIENIADZE,

LEKARSTWA,

Skorzystaj z UPRAWNIONEJ agencii |

| EDWARD JUNG Trading as ‘BAJKA’ REGD’ |

Lawrence Bivd. —~. Montreal 131, |

844.0243 i 643-8274
WYSYLAMY NAJSZYBCIEJ |!

4108 St.
. Tel.
Wytnil!

FIAT’ — od

CEMENT,
WAPNO,
CEGLA,
PAPA,
BLACHA,

SAMOCHOBY,
MOTOCYEKLE,
| NARZEDZIA
ROLNICZE,
MATERIALY
WLOKIENNICZE
| T tysiace réinoéci [8

P.K.O.

P.O.

Zachowa| ! |
UWAGA !

31, 150. OG do $3,070.00

- 85, at 59 :

(Na. dyczenie ‘milognikéw programow rourywkowych ”
oraz

WIELBICIELD TALENTU REF. RENA |
JAKO SATYRYKA, POETY i KOMPOZYTORA

zosta nie wystawiona

WESOLA REWIA AKTUALNOSCI,

PIOSENKI | HUMORU
opt

01 Ref-
sie nie

tT Udziat biora:.

Rena nikt

wykreci .

te NINA OL EKeKA | |
ye IRENA DELMAR (z Londynu)

*”
*:
‘ie

‘WERONIKA POLUBINSKA
JULITTA MROCZKOWSKA

fe FELIKS KONARSKI (Ref-Ren)

% ZYGMUNT KOSSAKOWSKI.

% BERNARD CZAPLICKI (z Londynu)

| | ~ JAN WOJEWODKA | — organizator
| D'ARCY McGEE HIGH.

“SCHOOL AUDITORIUM

PINE AVE, — MONTREAL, P.Q..
PIATEK, & LISTOPADA — 8.00 wiecz.

po : Bilety Ww zwyklych miejscach | sprzedaiy
Tele _* GAWEL: #66 “7859 lub R. M. ARSZALER:

366-6056

niu nowego kontraktu na rok
1975. Unia strazacka odma-
wia, pozary wybtchaja bez
przeszkod, a ludnose... ezeka.
I ma nadzieje. co jest sta-
nowezo zbyt mala gwarancja.

Byl ostatnio jeszcze jeden
strajk w Montrealu, padobnie
jak w Toronto: komunikacyj-
ny, czvyli bardzo istotny, szes¢
tygodni. Chodzilo o 74 pra-
cownikow zawieszonych w
pracy za niestawienie sie w
dwa swieta, o unle tysiaca
szeSciuset pracownikdw kolej-
ki podziemnej. Terrorem 2a-
wieszano komunikacje auto-
busowa, nawet przy ochronie
policji. Padzielono Montreal-
czykow na dwie klasy obywa-
telskie: z samochodami i bez
samochodow. Ta gorsza klasa
musiala przez weekendy sie-
dzie¢ w domu, bez autobu-
sow. Rzad zwolal wresacie
parlament, ale raz jeszcze po-
prosii i uzyskal przerwanie
strajku za cene kapitulacii
miasta, .ktéremu  warunki
Quebec narzucil, Unia spara-

-lizowala trzymilionowa  me-

tropolie. Czyim kosztem?
Kontraktu, wyrokow sado-
wych, miasta i jego mieszkan-
cow.

Odpowledzialnose za straj-

| Ki ponosza unie, czy ich mi-

litanei z jednej strony, a wia-
dze, rzad, z drugiej strony.
Strajkowali juz pracownicy
szpitalni, polieja, straz ognio-

|. Wa, piloci na rzece gw. Waw-

rzynea, kommnikacja miejska,
ezesto poczta, no —~ lekarzy
strajkujacych jeszeze nie by-
lo... A wszystko to nalezy do
istotnych uslug — services.
Strajk jest legalnym érod-
kiem walki o lepsze czy wla-
Sclwe miejsce. Zgoda, ale w
niektorych — dziedzinach po-
winno bye tylko pod ustalo-

} nymi warunkami! I zawsze na
podstawie obustronnej odpo-
fa _ vetmingwe :

wiedzialnosci_
rokowania,

| “A postow. to vavldthentt et
j wladze — wybieramy po to,

aby rzaqdzili, ezyli — decydo-
wall.
Tadeusz Sypniewski

-PRELEKCJA —

DR. S. STOMMY
Stanislaw Stomma, przewo-
dniczacy kola parlamentarne-
go “Znak”, profesor. Uniwer-

/ sytetu Jagiellotiskiego, wspol-
f pracownik tygodnika katoli-
f ckiego- “Tygodnik Powszech-

ny” wyglosi odezyt w gmachu
architektury McGill Univer-
sity w czwartek 7 bm. o godz.
8 wiecz.

Polski Instytut Naukowy we

Ameryce goraco zaprasza na
spotkaniez tym -wybitnym
przedstawicielem

— stwa katolickiege go W Polsce.

- WE M. KUBACKI nee .
- pragnie przypomnieé, ze aby nie: zrobic zawodu |

_ swoim 4 blisiim Ww Polsce, juz. dzisiaj nalezy 2 zamowic
eS Bais PERAG. Eos 3

| rewolwery i pistolet maszyno- «|
§ wy, pod groza. Uzycia, ktérych q
@ kazali mu. wypisaé dokumen- i

bye

SMIALY RABUNEK

4 bandytéw zrabowalo na
przedmiesciu Montrealu La
Salle 2 auta clezarowe, zala-
dowane skrzyniamiz papiero-
sami o. globaine).
przeszi 0 $260,000. Uprowadzi-
li je oni z garazir wielkiego
skladu towarowego,

W czasie dochodzenia usta-
lono, |
dzietem —_ specjalistéw.
Kierownik magazynu Joe So-

| mers zeznal, iz bandyci- byli |

zamaskowani- io ‘uzbrojeni Ww

spoleczen:

wartosci |

iz rabunek ten. musial |

Na ogol pamieta sie ade
wezystko dwie: Krupska, zone
Lenina i Breszko-Breszkowska,

G| -okrayknietg ,babkq rewolucji" m

przez zrewolucjonizowang Uusz-

ri cze petersburska po powrocie 2

wieloleiniego przymusowego o-
siedlenia na Syberil.

Krupska niezym szezegolnym
me odznaczata sie. Charakter
miaia bardzo nieprayjemny, tak
dalece, ig Dzugasewill juz jako
snmodzierzea wyrazit sie pewne-
go razu po diugsze] z nig roz-
mowie, Ze jeszeze troche, a nie
zdzierzy i kogo innego mianuje
wdowa -po Leninie.

Poza tym Krupska byla . ore-
downiezka szkoly ateistyezne).
Byla szpetna, tlusta i zaniedba-
na kiedy z zaplombowanego po-
ciggu, dostarezenego przez nle-
ostrozny cesarsko > niemieck!
sziab genera'ny Leninowi i je-
go otoczeniu, wynurzyla sie na
Finlandzkim Dworcu i na arenie
historil. Zeszia 2 nie] nie pozo-
stawiwszy specjainege Sladu po-
ga nareezem fotografll 2 ok
gi niedawnej ,akeji SRUL”
(Stwetnie} Roemicy Urodzin
Lenina)), odéwietowanej w So-
wietach i .bratnich republikach
socjalistyeznych”.

Breszko-Breszkowska, podob-
nie, nie byla zadnq indywidual-
nogelg. Rosyjski pisarz emigra-
eyjny o tymze nazwisku, bardzo
pepuarny w Potsee w okresic
miedzywojennym, autor powie-
Sei. = kryminatno - antybolszewic-
kich, greszta miernych, byt bo-
dajie je] synem czy whukxiem.

Obie whrew swoilm intencjom
staly sie w gnacznej] mierze
symbolami wspdétezesnej kobiety
rosyjskiej czy racze] sowieckiej.
W otbreymie] masie sq one
ciedkie, zaniedbane, bezksztall
ne i pozbawione wadzieku. Zresz-
tq nie sa, biedaczki, osobiscie
temu winne. W systemie catko-
witego ,zréwnania” kobiet mo-
fa co najwyzel spodziewaé sie
zaszezyinego tytulu awybitne)
traktorzystki", a nie odpowied-
niej diety ezy estetyeznej biell-
any. Nawet reprezentacyjna
Fureewa, omg zresztg dadna ko-
bieta, tez nie tak bardzo odbie-
ga od stare] przecictnosci dzi-
siejszej Rosjanki.

Jak bardzo byly one inne dwa
czy trzy poxolenia wstecz: Anna
Karenina, bohaterki - Wisaio-
wego sadu”. Jeszeze dawnic]
ezaTow aly pieknogel Ww rodzaju

nien | ‘wort
Nawet ona
szezegdlnie na

zabiedzonej — wsi,

mieszanki wielu ras i narodéw
znad Donu czy Kubania, miaty
wdziek 1 swoistg urode. Wspo-
minajg o niej pierwsi podrdiui-
cy zachodnio-europejscy, klorzy
dotarli do ziem Wielkiego Ksie-
stwa Moskiewskiego po raz
plerwszy w AVI wieku.

Osobnym podgatunkiem w u-
biegivm stuleciu byty rewolu-
cjonistki. Wiera Figner, organi-
zaterka zamachu na Aleksandra
It 1 marca 1881 r., Zofia Perow-
ska, jedna z jego wykonawedw,
Wiera Zasuliez, strzelajgca do
general-gubernatora Petersbur-
ga w or. 1878, kilka tuzinéw in-
nych terrorystek nai serio i na
»mokre”. Jedna z nich popelni-
ta samobdéjstwo na wiadomose
o aresztowaniu Wiery Figner.
Ani wiasne ani tym bardzie} cu-
dze zycie nie miato dla nich
zadnej wartoSei. Cecha arcyro-
syjska, pojawiajaca sie raz po

raz jak ztowrogi motyw na kan+

wie historyezne} rosyjskie] sym-
fonli w najbardziej nieoczekiwa-
nych miejseach i okolicanos
clach,

Na praykiad w zimie r. 1942
Amerykanie dostarezyli pierw-
sze myStiwee do Murmanska.
Byty one niezmiernie szybkie
jak na tamte ezasy, bardzo sil-
nie uzbrojone
tapie. Sowieckie lotnictwo bylo
spedzone podwoéwezas z nieba
przez Niemedw i potrzebowala
sprzetu ponad wszystko. Nowe
mySliwce byly jednakie mato
awroine przy wielkich szybkos-
clach i wymegaly ostroznego ob-
latywania przed weiSciem do Ii-
nil. Nade wszystko nie nalezato
podrywac ich ,$wieca” z lotni-
ska. Sowleccy spitoci pray odbio-
rze samolotow stosowall wtas-
nie ¢de metode ku dywemu nie-
zadowoleniu obeenych amery-
kanskich ekspertow. Dochodzilo
do ostre}

ny sowiecki oblatywacz mach-
nat reka i powiedzial mu: ,,Pro-
sce zapylac sie Amerykanina,
dlaczego wstapit do ~wejska je-
zeli tak bardzo boi sie Smlerci’?

Akurat tego samego rodzaju
logika jest motywem przewod-
nim pamietnikéw Wiery Figner,
ktére ukazaty sic ipo raz pierw-
szy’' na Zachodzie, we francu-
skim thimaczeniu. })

Ze byla osobg- nieprzecietna,
nie ulega watpliwoscei. Po pierw-
Sze, byla bardzo piekna. Towa-

" petersburskiego. fe

pograniczu z°.

Ukraing, chtopki rosyjskie, nie |

méwige nawet o kozaczkach,

MIESIECZNIK

KULTURA
Numer 9/324, wrzesnien 1974
zawiera nastepujace pozyeje: |
Juliusz Mieroszewski: Rosy}-

‘ski ,,.kompleks. polski”? i

obszar ULB
“Crestaw Mifosz: Ogréd nauk.

| -Gustaw Herling- Grudzitiski:

Deiennik pisany nocg

| Zbigniew Bryski: O ,delen-
te

| Dominik Morawski:

pondencja z Rzymu

| Brukselezyk: Widziane z Bru-

| kseli

Adam Kruerek: W sowice-

| kiej prasie — Nowe pismo
Karol Szwedowicz:; Kronika
 ezeska i slowacka*

| Antoni Gutowski:. Zbligenic

polsko-francuskie |

Przeszkalanie. polityezne

Kores-

lista
Bohdan Grudzifiski:
| wa Polska LTD”
| Andrzej Cheiuk: Roman Gro-
_ nowski — Lekarz emigrant

-kladania Polonii
| he 7 Rudziriski:
~ dzenia

letiski. M. Broiski, Maria Da

f nielewicz-Z elinsk

 ksiedy w PRL — Czarna |

, yopra- |

we Francji — Préby roz- |
Trafnosé wi ie |

> Ksigtki smawiaja: KA. Je. |

io wysokim pu-

Talleseia do ludu"

wymiany siiw —.
przez Gumacza. Wreszcie giow-

rzysze jej nazywall jq.,,.Wenera
rewoluedi”, Pochodzla z  gzie-
miansko-generalskie) rodziny,
podobnie gresztqg jak Perowska
i Zasuliez, i posiadala zardwno
talent organizacyjny, jak dar
zjednywanig sobie ludzi. |

Cudem unixnela wykonania
wyroku gmierci i w 1882 r. ja-
ko 30-letnia kobieta zostala za-
mknieta w twierdzy Schitissel-
burskie} jako .,wiezier stanu
nr 11°. Natychmiast ogtosila
»fiodowke az 0° Smierci”.
Wspolwieiniowie dowiledzieli sie
jednak kogo goszezq wSréd sie
bie i nadali jej ,stukaezka”’ o-
strzezenie, ze popelnig zblorowe
samobdjstwo jezeli Figner swdj
plan urzeezywistni. Webee tego
zrezygnowata.

Zresztq pray cate] swojej zim-
nej tezlHoSnosci byla ezulostko-
wa i senlymentalna: rozpaczala
nad przejechanym przez sanie
psem i zaplakiwata sie nad
zdechiym wroblem. Ze to niby
jeszeze jeden odblask  iycia
2fast. Za to na plaszezyinie
ludzkie} skrupuby tego rodzaju
nie meczyty je}. Jako miodziut-
ka panna stwierdzila naocznie,
ze istnieje przepasé pomiedzy
dworem a wsia i terror jest ie
dynym sposobem wstrzasniccia
opinig pubdezna w Rosji tak
dalece, by wplynela ona na 7za-
sadnieze zmiany ustrojowe i po-
lilyezne. Im wyted uderzali ter-
rorySei, tym lepie}]. Co miato
nastgpiz polem, Wiera Figner
nie mySlata. Pamietniki jej
,~opracowano” sw  centralnym
»Gtawlicie’. Sq w fruncie rze-
czy stekiem banataw podlanych
i wiarg w
promienng praysziose.

Naprawde sytuacja praedsta-
wiata sie cokolwiek odmiennie.

Wi ozamecie wojny japon-
skie] ,wiezienh stanu nr 11” stal
sie znow Wierg Figner. Skaza-
no ja jednakze na zestanie na
Syberie, dokad udala sie 28
wrzeSnia 1904. W dwa lata poe
nie} gialazia sie na emigraciji w
zachodniej Europie. Je} dziatal-
nos¢ polityezna rownata sie ze:
ru. Wi or. 1915 wrocita preez
Szwecje do Ros}i. Nikt jej nie

szykanowal ani iprzed, ani pod-
czas, ani po ‘rewolucji. Az do
1936 r. pokazywano jq na para-
dach wszelkiego rodzaju jako
bohaterke czynu zbrojnego. —

Ale coraz bardziej stawalo sie
oczywiste, ze rewolucja bolsze-
wiska staje sie odmiang impe-

‘rewolucjenistki |

rialnego samodzierzawia. Wiera
Figner i je} podobni intelek-
tualisei i .panny z dobrego do-
mu” przvgolowywatl i miotall
bomby przeciw jego zywym
symbolom. Wprawdzie stare]
nie  ,wyezyst
ezono”, ale perfidnie zezwolono
na tumaczenie je} pamietnikow
na francuski przez dwtznacane-
go Vietora Serge.

Wspomnienia korieza sie dose
ciekawie zdaniem:  ,,Cayzbym
zwariowata’? Werdykt ten o-
becnie jest stosowany do opera-
ivwnic malo niebezplecznej apo-
zycji w ogdélnozwiqzkowej skal.
Mote zupeinie przypadkiem po-
zwolone jej dozy¢ do bardzo po-
desztego wiexu. Umaria wf.
1942, w wieku lat 90.

‘Inna generglska cdrka, (ed
wspaniale piekna ,majesia-
tyezna”, polskiege pochodzenia,
Aleksandra Kottontaj, podobnic
ivia bardzo dlugo. Urodzita sie
wor. 1872, a umarla w Moskwie
wor. 1952. 1 je] pamietniki 2o-
staty ostatnio spreparowane po
francusku przez ,,Glawlit” *).
Tyle ze w je] wypadau jej daw-
ni kontroerzy pozwollli sobie
na niestosowne kpiny. Wla&el-
wie mic jest fo nawet pamiet.
nik, ale zestawienie réznych je}
wypowiedzi i pism p.t. ,,.Mark-
sizm i rewolueja sexsualna”’, w
wyborze nicjakie}) Judith Stora-
Sandor. Wynika 2 nich, ge mia-
ta dgiyé do ,zréwnania plei” i
ich praw w panstwie socjali-
styeznym, ze korespondowala <
Rééa Luksemburg, Kautskym,
Lafargue’m i Plechanowym.

Podez zis IT wojny Swiatowe) -
ukrywala sig przed policja, o-.
skariona o defetystyezng propa:
pando, Byla plerwsza kobiety

eybrang do petersburskicg O80
wietu. To musialo je} preypasé
do gustu. Bardzo. Atbowlem ge-
neralska cérka Kollonlaj “byta
nimfomankg w skali historyez-
nej. W te} dziedzinie mogtaby
kandydowaé do nagrody Nobla.
Lenin, drobny bursa} 2 nawr
kéw, byt wo otyeh sprawach bar-
dzo pruderyjny. Jefo romans @
Ines Armand jest do dzis w So-
wietach ,tajemnicg  panstwo-
wa”. I jego i Trockiego, 1 Dau-
fasmwillego komentarze na te:
mat towarzyszki KoHontaj byty
zawsze niecenzuraine. Tajemnl-

dlawego wobee tego poml-
mo jej ,lewego uktonu”™ w fa-
tach dwudziestyeh nic rozwalo-
no jej jak tylu je] kochankow
i komilitondw podezas ,ezystek”
—- rzekomo jej pamietniki nie
wyjasniaja,

Niebezpieezne lata praeczekas
Ja jako sowlecki ambasador w
Mexsyku, Norwesil i Szsvecji.
Dopiera pod konlee 1945 xr. od+
wotano ja do Moskwy.

Az do 8’mierci w or. 1952 pila
na umdr i temperament jej nie
giagodnial. Zagranicani koeres-
pondencl opowladali na ten fe:
mat szereg histeryjek rdéwnic
niecenzuralnych jak nieprawda-
podobnych. Byly one, jak si¢

gdaje, zupelnie prawdeiwe.

Cresiaw Jesman

septo gar sie ennniaal coe UA

4) Memoires dune  revelution«
naire’ par Vera Flener. Paris, [e-
noel 1O73,

-) Marxisme ef Revoluilon
Alexandra Kallontal,
Paris, 1972.

par
Edo Maspera.

NAJBARDZIEJ REWELACYJNA PUBLIKACJA

ARCHIPELAG GULag
ALEKSANDRA SOLZENICYNA

w doskonalym przekladzie Michala Kaniowskiego
Do nabycia w ksiegarni “Zwiazkowca”’

Autor, laureat «nagrody literackiej Nobla,

wygnany %

ZORK za sw oja nieugieta postawe, za obrone wolnosci i praw
ezlowieka, ujawnia w tej] ksiazee prawdziwe oblicze sowiec-
‘kiego aparatu ucisku, system wiezienny i obozy przymusowe}

pracy.

Stany Zjednoczone uchwala Kongresu prayznaly Solze-
nieynowi, przebywajacemu obeenle w Szwajcarii, obywatel-
stwo w dowdd uznania za postawe moralna.

 Pozostale egzemplarze pierwszego polskiego wydania

a

ELAG GUtag

do nabycia w cenie $13.00
Doplata do przesyiki pocztowe| wynosi 65¢,

——<@

"KAZDEGO ROKU
PRZEZ 7 LAT |

i

e “LAPEWNIAJA DOBRY PROCENT
ROK PO D ROK. |