toczyly, na co otrzymatem 220° | ino?” de. 2 sierpnia zaproszony zosta- | podrec: lien: na aniadanie do ambasadora | iJoazefa Lipskiego i ste: tayne narady miedzy Ber- | wybadaé, linem a Masky aw Sprawle akeji | przeciwko Polsee. Ambasadar Raezynski byt nleloduokratnie ne | por mocnym mu Jest. ‘to prieciet. y auik inwazii". | sierpnia dziennikarze pol- raiem ae Sey wil Londynie zebrali sie | wie. jak patray na Sytuacie. Lipski CHORZY ZWIAZKOWCY TORONTO, Grupa 1 —~ p. ae toni Majewski, prrebywa w Ge- |i "| paral Hospital w Hamilton | fapomnienie htormcnen , Jezel cho-. e wiek gzy a ojennes fo 2 hacoaoigi 27 odbywajacy sie ca roku, Po Shot) bardzo { ezonym przemarszu formacji SA! i SS oraz Hidlerjugend, zaezeli-| smy szukaé — erono dziennike-_ rzy zagranicznyveh — jakiegos| a, loxalu, gdziebySmy mogli cos | przeniesieni¢ zjes¢. Przepchaiem sie do jedne-! &¢ jesientl 1937. By- | So wolnego miejsea w nattoczo-| ¢ ny de jeteli chadzi|ne) salee gospody “8 secy ja wojny jua jnecakiem” .. terar w Europie za-) biala kietbase ow. tym, roku trad, |p Stefan Driembor, orrebywa wW ne, eérk Ke, ‘syndw i wrnteze ts, Tay. “| domu, 48 Fairview. Cresé Jego pamiect! zn ich hae Ww serzyli tem Chorym cxlonkom —dyezymy | §. Kacpersk } Sip cores ¥>3 ’ 3 : ge oY ¥ PR done eniu, ale Rlerownik fons stybkiego powroty do idrowia. Sekretarz finansowy dynskie}] placdwki PAT’a Stefan! sista ssvicvonomonon ; sspominat Litauer nie mial gadnych watpli- Rozpoceatern adi \ ‘Litauer nie mial Zadnych watpli- ; pocz ‘yadae meet ostatnio Q “potr 2ebie aM iek- | wosei co do autentvernese) tegal “Pod dzewo-) teren jo na jakins et Hteren i 1 PO jJakims ezasie daw ie- | szenia wymiany miodziety mie- doniesienia. Ambasador Raervi] istotnie doszie | dzy Polska a Niemeami. Kierow- | “es jimie z kanac stopad 1 OW Stosel. pktadar Se a a ae a “be Rektor von » Armin, “Pora miejscowymi "sualellx roe wnies udzial weterani z Radway, "Waoeh | delegacja z Edm n Pal okt fharag Siew ae ww KACIK FUNDACJI W. REYMONTA dzialem sie, fe z kuflem piwa ski byt wyragnie zgneblony io nas - ako bedzie od stano- - prytanil . Pred odjaz de “ do ‘lube Spo. sry Ryake Giownym, y yim pr2y- ‘aioe mi eaty szeres jorge najw azniejsze ojeiell wo)nd Ww ybuch- .ag azanse oporu Powiedziatem, 22 | ayo : sprawach | mal day w oezach, Ta ne J innyel ar rmil. ““ppay ail 1 lotnietwie daje <1 Go tech tygodni Wywolate la okrzyki sie ja zdania amieni¢ om, KtoS ¢ boku 2apy- nasi sojusznicy? A Fran- spomina mi S18 = PO- om pewlen spacer po skowskimi Plantami 2 bylyen kombatantéw x as ieM de ch, kiedy spytatem — tok 1930 — kierownlka eo zrobl Francja na nowe] wolny? odpowie- gatiownie: “Nous ne 3 plus”. Oto dla mnie anowitka Franeji”. jikiem wrzeSnia 1937 x. ina stadionie olimpij- Rerlinie olbrzymia ma- 22 okazji przyjazdu ‘ego. Preemawial Mus- rovem Hitler | obaj ob-| yiecanym Qumom stwo- itu ze Stall, ezyli Osi erlin. Uroezystosé za- sie oberwaniem ¢chmu- araktami deszezu, Thum ado wyjSela, w ttoku 9 ludzi. AM[6} angielski pig mnie pod reke j Pte te widewiske panu ni’ “Odwrot z pod | odpowiedzialem oz uel eto wielkie wydarzenie mit, ale drobny incydent rdze przykut ‘moja nyjechalem tam na pa- ifaw. “got partyjny” ‘Obok Mann, -lrozmowe. “Od i4 godzin masze- ruje przez N | “2 Polski” odpowiedzialem 4 jaikiem i Ze |2 nami na Rosje -aniszezymy", oy ‘dyiiskiego robit minie sledzial jakis ktory nawigzal ze mna | ' Rte d he i zamowitem siynig | | *% orymberge’ uskar in zat mi sie. “Co pan tu robi j zi) jakieso pochodei pan kraju?”’| se oF towargysz stolu skraywil sie ne powledzial: “Zal mi pana, W ae za przyszlosé nie wvelada dy. brze. Bo przecie? albo pa} jdziecie| albo my was: S.A. Mann byt tak- weruszony {9 wigja, Ze mial nie. jego infor -;macja byla dia mnie bezeenna: zrozumiatem, Ze mdéj S.A. Mann: nie wymyslil te) tezy, ale ze Sty. szat ja gdzies na poufnych zebre- niach partyjnyeh. Doszediem do_ wnlosku, Ze méj wejazd do Lon. dyvnu jest bardzo na czasie. Niestety, Loneyn tonal w nie | Swiadomoéci syluachi i resnacej potegi Niemiee. Z tyeh rozlicz | inyeh wrazen roku 1938 wybie. ram dwa: spotkanie z Daladie- rem i Bonnetem przed Mona- ehium w ambasadzie francuskiej w Londynie i kolacje z éwezes- nym redaktorem naczelnym lon- “Times'a’. Daladier | Napoleona, a Bonnet mial mine szezwanego lisa, cheacego wykre- cié sie od wszelkich zobowigzan. Robulo to praygnebiajace wrake- nie, jezeli upreytomnilo sie so- hie straszliwa dynamike Trzecie Rzeszy. Na kolacji z Dawsonem zapytano mnie, co sadze a sto- sunkach angielsko-niemieckich, "Wydaje mi sic, ze Anglia jest chotnikiem”, Dawson spojrzat | purpurowa: “Nie boimy sie nie- “T ndowednimy, ze tak | Wiedziatem jug, ge Anglia | przyjmie walke z Niemeami. BADANIE NASTROJOW wrazenie kieszankowega | Her 7 jeq dla Angi, ha mnie 1 twarz jego stala si¢ | Anglia wictael zaraz pul » BONS rataku Niemiec na Polske? Czy ‘mieckiego grzechotnika” zawetal | Zz pasja, jest". do jakichS kontaktaw miedgy ' Berlinem a Moskw4. co polivier- dzilo doniesienie korespondenta dyplomatyeznega “Daily Mailu® spominajgce o wspdlnej akedi iemiec i Resji przeciwko Pol- sce. Wyslatem niestychanie ostro- eng depesze do mojego dzienni- ka, wspominajac w zakanezeniu, ze tego rodzaju porozumienie zmlerzaloby do “ezwartego raz- bioru Polski". Po raz pierwszy moj dziennik zlekcewazyt moje ,domiesienie { zamileseil je , nagidwkiem bie’, “Gruszki na wierz- Najwidoeznie}] nie misten: , Szezescia 2 najwiekszymi sensa- clami! W ezerweu roku 1941 » Kiedy bylem korespondentem od. spraw polskich niedzielnes fo piss ma lendyiskiego “Sunday Ti- mes” poslalem tam doniesienie | o grojacysm uderzeniu Niemiec| ona Rosje (ina podstawie ‘prvwat-| I'nych listow z Polski, méwigeyeh | i o olbraymich ruchach wojsk nie- mieckich w kierunku wschod- nim), “Sunday Times” zamieseul te depsze na ostatnie) stronie i maiym drukiem — ale przynaj- mouiel na tydzich przed atakiem Hitlera na Rosje. /gwiaszeza polski, to tez Niebawem po wizycie mini- Stra Becka w Londynie z racjil zawareia sojuszu z Anglia, przy- jechat Ignacy Matuszewski, je- den z najlepszych umystow, ja-| kimi mogia sie poszezveié Polskal niepodlegia. Na Sniadaniu u am-| basadorstwa Raezyiskich, Matu-] iszewski odciagnal mnie na bok i postawil nastepujace pytanie: i“Polska bedzie honorowaé swojec jzafascynowana niemieckim grze- | zobowigzanic Spieszenig Z pomo- jasne. Ale ezy w orazie ruszy sie doplero wiedy, gedy nlerwsze bomby niemieckie spa- dna na Anglie?’ Oto praykiad éwietnie sformutowanego w kil- |ku zdaniach sadu. Niestety, nic |mogem pocieszyé ministra Ma- Na wiosne roku 1939 Ambasa- dor Raczynski wezwal mnie do} sieble i zapytal, czy modgibym | wybadaé w kolach neutralnych | czy istotnie odbywaja sie jakies | beda korzystaly z RABA liuszewskiego. ROZMOWY W BERLINIE W polowle Hpca 1939 roku zawiadomilem moja redakeje, ze) “| slawa | prasowego, nik placdwki PAT’a w Berlinie | jo~ Stanislaw Dembinski, ktéry wiasnie przyjechal samochodem. z Warszawy, opowiadal entuzia- styeznie o tym, ze Palska prze i pomina obdz warownv | de wi ora-! aie starcia Polska bedzie minh / przewage. Do tega dodaé nalezy rozmowe, jakg miatem tué przed sniadaniem 2 kapitanem Biatym, |W ambasadzie, gdzie ambasador} Raegvtiski attache lotniczym ambasady RP ww Berlinie, ktary mi oswiadezyl, ze nardd niemiecki nie pragnie na | Wolny i Ze ogrodnik, ; Koncu depesz matym drukiem z/ ktory “ma- lowal mu plot w ogradzie powie- ‘dzial 2e gdyby jego svn poszedt iat lo wojska, wolatby go zabié Zapytatem kapitana Biatego, czy mane mu sg niedyskrecje pul- kownika Lindbergha, amerykati- skiego bohatera pawietrza, ktdry przed oukladem monachijskim mial powiedzie¢ premierowi Chamberlninowil, ze potega lol- nieza Niemilee jest i ge “tabor’ lJotniezy Trzeciej szyn. Kapitan Blaty zbagatelizo- wal ten alarmujacy rapert Lind-) bergha, dzie} jak oficjalny Wnhorowskiego, ktory wielka jamoseig Niemicc. pan natychmiast upewni sie w *Mitropie’ o dniu odlotu. Wo}- imeckie wkroezyly olbrzymiay Het SO nee Fzopawigqzan wobee Polski? Rzeszy liezy da 14 tysieey ma-} ne, Nic nie przygnebia mnie har-] optymizm,| na za-| /konezenie moje] wizyty wo amba-| sadzie zaszediem do dr Miecezy- wybuchu konfliktu sowlecko-nie- attaché | nie )Smiatosé kojarzyt z gleboka zna-j Wrhorowski} 245 | zabrat mnie na spacer do Tier *8lala, druga gartenu i zapytal: “Czy ma pan. gotowy bilet powrotny? Niech; ewiata — hitlerowskiego ezy ka iF munistyeznego. Taka wojna nie) moze sie skonezyé dobrze dis} ‘Wwiggat do Urutem Racey skim, miecko-sowilockies ambasadorem nad krajem naszym gawislo wid. ‘Moa nowese rozhart. WOJNA ROZPOCZELA SIE i wreesnia Jug o godz. 9 rane prayeatawnje sie dol Wiayty uo Lorda Halalfaxa, Wo Rsk: do praymierze polsko-angielskie pa- Pwinno dziataé. Crekany cary duien na wystaplenie W. Bryta- ni. Cisza gle wreey. Fr Waina wyrbuchis, aneja ha-! smuje rozpaczliwie, Jezell wejdaie : do wojny to “welagnieta za wlo- sy" praez Angie. Cersby racie mial Ignacy Matuszewski, kiedy pytal sie sceptyeznie o gotowast Angshi de honerowania swych Nareszcie 3 wrzesnia Zachdd Sig rusza, ale wojna to “na me] by’, a phoney war. Jest to fatal albawiem brak te} eiggiosel: osobno kampania pol- ska, osobno Norwegia, osobno /Holandia, Beigia, Franeja. Skta- ma mnie to do wysuni¢cia, pol mieckiego, tezy, iz w te} wojnic s: co najymnic) dwic wojny: pierw: sza zaczeta L wrzesnia 1989 pod hastem wolnege i olwartego vaczela 22 ezerwer 1941 pod hasiem zamknictego na jest kwestig dni’. Idge do! Sprawy wolnosci, “Mitropy” natknalem sie w Cafe Schoen na Unter den Linden nal wspdipracownika “Prasy Czerwo- zapytat: “Cay chee pan wiedzieé date wybuchu wojny? Maj zna- jomy dziennikarz sporiowy 2 “VOlkischer Beobachter” poin- | formowal mnie tytutem prayjaz- ni, Ze “wojna wybuchnie najda- le} 1 wrzesnia’. Wraeam 2 Prus Wschodnich, gdzie w jakiejs kareazmic, gdzie pili zolnierze lokazje rozmawiat 2 | ‘znawea Rosji., Ryszardem Wraga, | ktéry zapewniat mnie, ie Rosja || miecko-sowieckie] | wiadu jednemu z pism niedziel- Inyeh Londynu, gdzie zapewnial, | lze Rosja padnie pod uderzeniem |] niemieckim w ciqgu kilku tygo- |] - ‘dni. Ale nie te polskie oceny |] | sytuacii na V ischodzie byly wad- |] polsko- | rosyjska, cayli ‘taw. “Pakt Sikor- |] inc Péing jesienia 1939 przyjechal do Londynu general Wladyslaw : Wor Sikorski i wystapit na forum ney’ — Jana Erdmana, ktory) Foreign Press Association w Londynie w hofelu Savoy. Ow- ezesny prezes Foreign Press As- sociation dr Stefan Litauer przed- slawll mnie Sikorskiemu, ktory momentainie zawolal: “To pan robi te éwietng robote w radio?” *Panie generale, to Anglicy ro- big dobra robote a ja jestem tyl- ko pracownikiem BBC". “Wszyst-) ko jedno jak jest, jest mi par ‘koniecznie potrzebny w Londy- nie’. Preemowienie generata Si- korskiego wygtoszone po polsku,| a tlumaczone na angielski — nie wiadomo dlaczego generat Sikor- ski nie wyglosil go po francu- sku — byto bardzo optymistyez-| ¢ ‘ne inie brato pod uwage tajem- niezego eczynnika rosyjskiego. August Zaleski, ktéry przyjechat) razem 2 generalem Sikorskim do) Londynu, wystapii na forum jed-| nego z klubéw londytiskich Z| przeemowieniem po angielsku, Wi swoich wiosennych) ‘obaw co do poroaumienia nie] a x ef » gt iN m- | nistra dla spraw zag sranieonych. | nie P 7 Paiski, / wojnic | Panstwo Adam i Helena | Sawulowie zlozyli $200 na ce- ile Fundacji W. Reymonta, | | Uzyskuj ac tym samym legity- | Imacie Czlonkéw Wspieraja- reych Fundacii. Oboje pochodza zx Orzecho- wa, kolo Tarnobrzegu. Pan Sawuta prrybyl do Kanady prized plerwsza wojna swia- towa, ap. Helena zaraz po wojnie, ;pobrali sie w Kanadzie i maja liedna carke. Sa onl wielolet. In nimi extonkami Grupy 5 ‘ZPwK i miestkaja w West | Teronto. Ofiarodaweom — serdecrnie dzickujemy. Kio nastepny?... Kuratorium Fundac{i Oakville ZEBRANIE WYBORCZE GRUPY 29 Zaraqd Grapy 29 ZPwk uprze)- mie praypomina weaystkim czloit | kam, 2¢ nastepne zebranie be. dzie najwainiejseym zebraniem | biezgeero roku, paniewa? na tvai ebreniu erlonkowie zarzadn raz komitety alozg sprawozda- ‘nia rocane ze swe} daialalnosel | po czym nastapi wybor zarzgdu Grupy 20 ng 172 pr Zebranie odbedzie sie w mie. dziele § erudnia brow lekalu wiasnym (109 Brant St, Poezs- ttek zebrania punktualnie o gods. 1.30 po] nohtdnit, | Na zebranie to sq zaproszeni przedstawiciele Zarzadu Glawne- Po 2wk, if powodu wielu w ainyeh Spraw do zalalwienia oraz wybordw obeenosé wszystkich cvlonkow jest obowigzkowa. Nowil eon kowile sq zawsze mile widzians, Jd. Starezala, sekr. prot. Edmonton ZARZAD SZKOLNY Na zebraniu redzicielskim szko- | ly polskie) im. H. Slenkiewieza, dnia 13 paddziernika br. zostat |f wybrany nastepujacy zaraqd: “przewodniczgea | nina Kowalska Janina ¥ askovich, skarbnik dodzie) ip, 2b. Grosser. Kamitet imprezowy: panic: Zo- fia Ziobro, Margaret Chryanow ska ip. d. Barszezewski. Jednoezesnic 5 skich dzieci odbedzie sie 19 | dnia br. w Damu Polskimo godz, 3.30, va dercezna zabawa szxkol- na 22 kwietnia 1972 r. ktérym potraktowal wojne nie-| | miecko-polskq jako : rozdzial, Na Sniadaniu u panstwa Raezynskich, gdzie miatem spa- vamlenicly sohbnosé poznania ministra Za-| | leskiego, zapytalem go, jakie je! go zdaniem sq zamiary Niemiec | Minister Zaleski) wobee Rosi? wyjasnil mi, ze jest to porozu- mienie dwéch gangsteraGw 1 ze Hitler nie zamierza uderzyé na Rosje. “Czy sadzi Pan minister, ge Hitler montowatby tak olbrzy- an i 2 BN . mia armie tylko dla rozprawy 4 | Polska, a nawet 2 Franejq? | W mareu roku 1940 wybralem | ‘sie do Franeji i przejechalein , }eatg trase od Paryza az po gra- 'niee hiszpanska. Cautem, ze jest | }ta moje pozeg tanie z Francja, 'a to co zobaczylem umocnilo 'we mnie przekonanie, ze Fran-) -eja nie wyirzyma uderzenia nie- | -mieckiego. W hoteliku paryskim | w pokoju Stefana Lenartowieza, || dyrektora Swiatpolu, na lezne || i pytania o moje w razenia z Fran- leji odpowiedzialem, 1 inajgorsze ize Franeja zawali sie | ipod ciosami niemieckimi bardzo || ze sq jak seybko. UGODA POLSKO-SOWIEC KA W grudniu 1941 roku miatem || nie poniesie kleski mimo pierw- deieh po wybuchu wojny udzieli Rad —Ciag dalszy na str. 8 ktéry wo oty- | nie- | wybitnym | lsaych, katastrofalnych na pozor |] Istrat sowieckich. Jego poglad | istat w jaskrawej sprzecznosci do | locen Sikorskiego, ~domu podezas zimnej uczyni¢ je wygodne Pansiwa Sawulowie | yanl dr Mie- ezystawa Gluza, eckrat tarka p. Ja- pani Czlonkewie argu: p. A. Ka- awiadamiamy, Ze sw. Mikolal dla wezystkich pol- eru- Czy musicie zamykat pokoje ¥ Ww ‘swym Wosz system ogrzewajqcy nie tyle ciepta ile byscie pragneli czego rezygnowac z uzytecznych po _ koi kazdej zimy, gdy jest tak tatwo 1 ciepte, reszta domu Dodatkowe urzqdzenia -ogrzewajgce na elektrycznosé rozwiq- 2ujqg caty problem. Te dodatkowe _ urzqdzenia | ogrzewaiqce zapewniajq — przyjemne cieplo w nieuzywanych — dotad pokojach, ‘przedstonkach, pod-. Paristwo Sawulowie cztonkami wspierajacymi Fundacji | Ms | NA FUNDACJE i IM. REYMONTA WPLACILE | |Zamiast kwiatow na true mne sp. $. Dacy Polish Alliance Credit Union w Hamilton . ye Dobranowski zamiast | zyeren swiatecrnych IGrupa 19 ZPwk, Thun- | der Bay - $10) S10) THRACE RNAI AAA AAA i Zamiast kwiatdw na trumne isp. Stanisiawa Daey, danacje na iP undacie im, Reymonta slog: ip. ALJ. Rargal $5.00] lp Maria Nasznba z redzing $5.00) | Sendecenic dgiekujemy., Kuratorium Fundac{i. | Preston - C yall [zABAwA W POLISH VILLAGE en | i 2 ur? vee Wo Se ¥ a vi illage prey Gall, na ktora BEL. ant nec W gall E Aventc Ral decane Galt Pres! on i < eae: _rodakow 4 okoliey. Wastep S130, BRE NOO EN RREE CRORE REEE ON RRR Porzatek o godz. § wieezore: mf | | Welland §.P, PAWEL TURKETTI . Pawel Turketti, vate 5 Dyw. Kresowe] su, ginar} LO listopada 1971 r., PEZCdy Ws2y Jat 59. phar. h Pogrzeb odbyt sie w Wiosto- wieach obok Pidaw, 12 1971] r, o tym zawiadamia dona Stefania Turketti w Kanadzie i i rodzina Ww Polsee. pawracajacemu do Kraju Gdyni—Orlowile, nad samym “Grand Hotela” by in sie w osall Kanad, ‘Tam mayor miasta pani M. Je- Bard przemawiala, Pa ceremony, sg esfonkami Pejalnic | i pay ino listop vada | : : ZOny cy nasi. putty ye na reales | tel vroceystasel, byl zadowolent, R prey tem nabrali do sere i ote. tuchy dia utrzymania Swi jadonto- sel SWERO FNS hodgenia. uraceystosel ad Les eign. Dra Ea Og rsd staraniem ozlonkin Lady fut lary aibvie sic prayiecie. Crlons kowle Kanad. Legionu zaprosill polskieh weteranaw na towarry ski poegestunek, gigie wspdinie ROMP naw rqganea Hosey kantakt, a Naleta sie slowa podzickowa- jin naszym weteranom, a spe tym, ktorey praybyli % daleyech miast. Bierge udzial w uroczystase, spelninia obawlyeek obywatelskt Ww utrzymanii do- bree ra imienia Palski 0 7” Antoni Turbiarz. Guelph POSIEDZENIE MIESIECZNE Grup 2) Z2PwRK zawladamia osfonkaw, fe posiedzenie mnie. aieerne odbedzic she w niedzicle, | grudnia oa godz. 2 po pot w Donn Zw igekowsm pray o empi- re St | Na tym posiedzeniu adbedzic sig wybdér nowege zarzgdu na Prok 1972, Prasiny wszystkich ezlonkaw o Herne praybyeie. AY SEES St. Catharine: Pitsak, sekr. | T WORLD WIDE TRAVEL 5 : oferuje swale ustigi przy po- 2 Karpu- | ’ drézy do Poiski, wh z wizg.g- q kuponarl Orbisu, Organiza. | cja praclotéw grupowych. - St. Catharines, | Ontario, — Tel. 688-0326. f | 2 Welle AMY RODAKOW!I restnuracie wostylu greckim woof ee morzem. Odlegiogé 3 km: wi | wo Sopacie, Cena $50,000, oe Oferty: Janina Bielecka, Gdynia, ul. $-go Maja 98/4. Telefon’ we + Polsces, 21.83. 06, Okna najlepsze] jakesei produkule aluminiowe — i szybko dostarcza firma Krup—Alum Enterprises Ltd. | 214 Sorauren Ave., Toronto 156, Ont. Tel. 536- 8756. ’ Podwajne okna (“Double Itung Units”) zx siatkami Lien ace ‘Jemy juz od $16 | ¥ danina Kowalska, sekr, | pogody, gdyz doje . Dia- Wam _ jaki jak doszu tub piwnicy przez catg zime,. . i to bezpiecznie, wydajnie i oszczed- | nie. Kontraktor elektrycznego ogrze- | wania lub Toronto Hydro doradzq |. instalacji. typ najlepie;. |e speini zadanie. Mozecie wiec — wri¢ sobie cieplo | i _wygode- Ww _ calego. Fok OE